Q.TUKAYIN “SAMANBAZARI, YAXUD YENİ KƏSİKBAŞ” POEMASI AZƏRBAYCAN DİLİNDƏ

Fil.f.d.  XURAMAN  BƏHMAN qızı HÜMMƏTOVA

Q.TUKAYIN “SAMANBAZARI, YAXUD YENİ KƏSİKBAŞ” POEMASI AZƏRBAYCAN DİLİNDƏ

Tatar  xalqının  görkəmli şairi  Q.Tukayın ömür yolu (1886-1913) özündən sonra yazıb- yaradan sənətkarlar üçün  bir örnək olmuşdur. İyirmi yeddi il ömür yaşayan sənətkar  öz xalqını sevmiş, onun maariflənməsi, inkişafı üçün əlindən gələni əsirgəməmişdir. Yaradıcılığında gah satira, gah parodiya, gah da sətiraltı mənaların dili ilə danışaraq, cəhaləti, geriliyi, mövhumatı tənqid etmiş, bu yolla tərəqqiyə doğru addımlar  ataraq, xalını oyatmağa çalışmışdır.

Q.Tukay tatar Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin inkişafıda  böyük rol oynamışdır. O,Sabirin yaradıcılığı ilə tanış olmuş, ”Molla Nəsrəddin” jurnalı ilə fəal əməkdaşlıq etmişdir. Görkəmli ədəbiyyatşünas alim, böyük tədqiqatçı Ə.Mirəhmədov Sabirin “Mollanın zarı” şeirini ilk dəfə Q.Tukayın tərcümə etdiyini yazır. (1) Şairin ömür  yoluna nəzər saldıqda görürük ki, onun həyatı bizə ağrılı-acılı ömür sürmüş, cəhalətə, qaragüruhçu xurafata qarşı  qələmi ilə mübarizə aparmış Sabirimizi xatırladır. Tukayın əsərləri ölümündən sonra tatar xalqı üçün din xadimlərinə,mövhumata və geriliyə qarşı mübarızə silahı olmuşdur. Şairin satirik istedadının ortaya çıxmasında “Yalt-Yult” jurnalı böyük rolu olmuşdur. Bu jurnalda çalışdığı müddətdə şairin satirik istedadı daha cəsarətli və kəskin şəkil almışdır. Q.Tukayın satirik qələminin ən mötəşm əsəri “Samanbazarı, yaxud Yeni  Kəsikbaş” poemasıdır. (1908) Cəhaləti, geriliyi qamçılayan bu poema ilə oxucu tatar xalqının başına gətirilən müsibətlərin şahidi olur. “Tukayı ulusal  vicdan” olaraq təsvir edən və çox gənc yaşlarıda ədəbiyyatdan ayrıldığını deyən  F.Köprülüzadə  “Gənc Tukay  qisa bir zaman ərzində rus və Alman ədəbiyyatinin ən önəmli romantiklər  düzeyine yüksəlmişdir” (2)                                 

“Kəsikbaş” haqqında yayılan dini əfsanələr türk xalqları arazında geniş yayılıb.Bu mövzuya müraciət edən hər bir sənətkar Kəsikbaş obrazından öz məqsədinə uyğun  istifadə etmiş, zamanəsinin iç üzünü açıb oxucuya göstərmişdir. Q.Tukay da zamanəsindəki geriliyi qamçılamaq üçun bu xalq əfsanəsindən bəhrələnmişdir. O, bu əfsanəyə həyat hadisələri  çalarından yanaşmış, onu müasiri olduğu tatar xalqının  həyatı ilə bağlamışdır. Deməli, şair Kəsikbaşın simasında  mücərrətliklə reallıq arasında bir əlaqə yarada bilmişdir.      

“Kəsikbaş” əfsanəsi türk xalqları arasında geniş yayılan bir əfsanədir. Türklər bunu Qızılbaş-Ələvi dastanı kimi ələvilər arasıdna geniş yayıldığını söyləyirlər. Bu dastanın  mövzusu demək olar ki, bütün türk  xalqlarda bir-birinə çox oxşayır.Bu əfsanə ilə bağlı türk tədqiqatçısı Yaşar Kalafat yazır: “Kəsikbaş” əfsanəsi digər kəsikbaş əfsanələri ilə müştərəklik ərz etməsinə baxmayaraq, zənginlik etibarlə olduqca fərqlidir. Anadoluda olan Kəsikbaş əfsanələri görkəmli şəxsiyyətlərə aid mənqəbələr tərzindədir. Xalq yolunda həlak olmuş adamın “ölmədən öncə öldüyü” və gercək dirilərdən qəbul edildiyi üçün kəsilən başını qoltuğuna alıb silahı ilə savaşan kəllə şəhid olaraq öldüyü yerdə dəfn edilir və qəbri ziyarətgah olur.(3)Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi Kəsikbaş ələvilərin yaratdığı bir əfsanədir. Ələvilər  bu əfsanəyə real faktları əlavə etməklə onu mücərrətlikdən uzaqlaşdımışlar. “Kəsikbaş” əfsanəsinə zaman keçdikçə  çoxlu başqa məqamların əlavə olması bu dastanı ələvilikdən uzaqlaşdırmışdır. Dastanda adı çəkilən “car yarlar” 4 xəlifə – Əbubəkr, Ömər, Osman, Əli sonradan bu dastana əlavə edilmiş, bu da əfsanəni mifoliji yöndən uzaqlaşdıraraq onu reallığa yaxınlaşdırmışdır”. (4) Q.Tukay hər şeydən əvvəl  qatı İslamın hökm sürdüyü  bir  şəraitdə  yaşayırdı. O, islam dini və onun müqəddəsləri haqqıda yayılan əfsanə və rəvayətlər ona məlum  idi. Şair təsəvvüfün “məndən icəri mənin olması”, “ölmədən  öncə ölmək” ideyaları ona tanış idi. Əfsanədə divin obrazı, ayüzlü gözələ vurulmaq, nəfslə mücadilə kimi anlamlar sırf  təsəvvüflə bağlı məqamlardır ki, Q.Tukaya belə məqamlara satirik çalarlar əlavə edib. “Ələvilərin bu dastanında İsmi-Əzəm, quyuya enən ip”(5) Həz.Peyğəmbərin  Əliyə bağışladığı ağ qatır, peyğəmbərin Düldülü və s. mətnin anlam dünyasını zənğinləşdirən semvol-nəsnə olaraq incələnə bilər”. (6) Mənim diqqətimi  türkmən xalqı arasında  Kəsikbaşla  bağlı yaranan bir  əfsanə çəlb etdi. Bu əfsanənin qısaca məzmunu belədir.

Əfsanədə deyilir ki, Kərkük Osmanlı imperatorluğunun hakimiyəti altında olarkən, türk əsrərləri ilə ərəb əsrərləri arasında qarşıdurma baş verir. Bu qarşıdurmada bir günahsız türk əsgrinin əl və ayağını zəncirləyərək başını  kəsirlər. Bu qarşıdurmanın da səbəbkarı ingilislər olur. Başı kəsilən  əsgərin Kərkükdə olan türklərin yaşadığı qışlaqda görünməsi haqqıda söz-söhbət xalq arasında dolaşırdı. Bu qışlar  türk ordusu tərəfindən qorunurdu. Burada  növbə çəkən əsgərlər axşamlar Kəsikbaşı gördüklərını,onun öldürüldüyü gün əl və ayağında olan zəncirlərin səsinin gəldiyini deyirdilər. Buna şahid olan türkmən əsgərləri Kəsikbaşdan qorxmur, onun qarşısında durum gətirirdilər, çünki Kəsikbaş haqqında yayılan əfsanəni  ata və analarından eşıtmişdilər. Onlar da Kəsikbaşın qışlağı  qoruduğuna inanırdılar. Amma orada  keşik çəkən ingilis əsgərləri bu olay  qarşısında durum gətirə bilməyib psixoloji sarsıntılar keçirərək öz vətənlərinə dönmək məcburiyyətində olurdular. Xalq arasında belə bir inam da yayılmışdı ki, Kəsikbaş türk əsgərləri çətinə düşəndə onlara kömək etmək üçün görünür. Qışlaq azad olunandan sonra Kəsikbaş bir daha oralarda  görünməmişdir. İnsanlar onu türk əsgərlərinin dəfn olunduqları məzarlıqda görmələri haqqıda rəvayətlər söləyirlər. O məzarlığa gələn ziyarətçilər də bu əhvalata inanırlar. (7)       

Tatar ədəbiyyatının nadir incilərindən olan Q.Tukayın “Samanbazarı, yaxud Yeni Kəsikbaş” poeması satirik ruhda yazılmış bir əsərdir. Sair  həyat həqiqətlərini  oz xalqına çatdırmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə etmiş, qəhrəmanın dili ilə  dövrün, zamanın eybəcərliklərini açıb göstərə bilmişdir. Əsərdəki əhvalatlar tatar  xalqının gur qaynaşdığı bir məkanda – Samanbazarında  baş verir. Səhərdir. Hər kəs öz işilə məşğuldur. Uzaqdan bir gurultu qopur, bütün bazar əhli bir-birinə dəyir, nə baş verdiyini hec kəs bilmir. Bu qarışıqlığa səbəb nədir? Hamını heyrət  bürüyür, bir baş bazar aşağı diyirlənərək gəlib, camaatın sıx  toplaşdığı  yerdə dayanır. Kəsikbaş başına gələn əhvalatları bir-bir xalqa danışır. Onun bu halı hər  bir müsəlmanın qəlbini ağrıdır. Avam, nadan xalq Kəsikbaşı görcək “ağlayır hərkəs ixtiyarsız görüncə Başı”, “ağlar mumçu Əli dərdli- dərdli”, “ağlar hər kəs gözlərindən yaş tökərək”, “ağlar başlar dükandan çıxaraq”, “vay zavallı, vay zavallı” deyərlər, “ağlar dilənçi qadın və qız”. (8) Müəllif burada sadə, avam xalq kütləsinin obrazını ümumiləşdirmiş, Kəsikbaşla tatar xalqı arasında böyük bir təzad yaratmışdir. Bu başın nələr etməsı,xalqın başına hansı müsıbətləri gətirməsindən xəbəri olmayan kütlə Başa ürəyı yanır, ona kömək etmək üçün yollar axtarır. Bu kimin başıdır? Hansı əməlin sahibi olmasını müəllif Başın dilindən oxucuya çatdırır.

Başıma gələnləri anladım , dinləyiniz,

Hacıyam,Həccə getdim, doxsan doqquz dəfə.

Çox tavaf etdim Hicaz səhrasını,

Ciddəsini,Məkkəsini, Sinasını,

Deputatlıq etmişdim mən yenə

Bu şəhərin məclisində son sənə.

                                                         

Moskvadan mal almışdım,

Yüz kuruşun doxsanını çalmışdım.

Şair vaxtilə çox əməllərin sahibi olan Kəsikbaşın gördüyü işləri öz dili ilə aşıb söyləyir. Xalqı aldadaraq soyan, onun adından şəhər məclisinə  üzv- deputat seçilən bu  şəxs özü üçün yaşamış, mötəbər kürsüdə əyləşərkən sadə  xalq yadına düşməmış, günlərini eyş-işrətlə keçırmışdir. “Gecələri xətm edərdim Quranı” deməklə, özünü Qurana qayil bir müsəlman kimi xalqa göstərdiyi halda, başqa  bir tərəfdən “nigahıma almışdım on beş xanımı”, “gecələri girərdim ümümxanayə”, “gündüzləri girərdim insan qılıqına” deməklə, özünün simasını  açıb oxucuya tam göstərə bilir. Deməli, Kəsikbaş heç kəslə hesablaşmır, özü istədiyi kimi xalqla rəfdar edir, xalqı soyur, pis əməllər sahibidir. Artıq Baş özündən güclü olan Divlə rastlaşıb. Div onun var-dövlətini, ailəsini əlindən alıb quyuya –öz yeraltı dünyasına çəkib aparıb. Baş yenə də  ümidini, pənahını sadə xalqda axtarır, ondan kömək istəyir. P.Xəlilov Q.Tukay yaradıcılığını araşdiraraq yazırdı: “Xalqın keçmiş və müasir həyatına dərindən nəzər salan Q.Tukay onun qəhrəmalıq ruhunu, mübarizə əzmini, mütilik və cahilliyini də yaxşı görürdü”. (9) Sadə xalq Başa kömək etmək üçün yollar axtarır, hətta lazım gələrsə “Moskvadan qoşun çağırmağa”, “padşahdan əsgər istəyəlim”, “bəlkə məsələyə məclisdə baxılar”, “kamçılı şeyxi divin sehrin pozar”, ən nəhayət,  xalqın razılaşdığı ziyalı-alim son sözü soyləyir. Onun sozü ilə  Kəsikbaşa köməyə yalnız Qaraəhməd adlı müsəlman pəhləvanın kömək edəcəyinə xalq inanır.

Dinləyiniz bu sadəcə Qaraəhmədin işi,

İndi məlumunuz o, güclü bir kişi.

Girib alsın, o, divin canını,

Ancaq o alar, Kəsikbaşın intiqamını.

Qaraəhməd müsəlman bir pəhləvandır. Kəsikbaşa ancaq o, kömək edə bilər. Xalqın inamını doğrultmağa çalışan pəhləvan Kəsikbaşa yardım  əlini əsirgəmir. Onu yerdən  qaldirmağa nə qədər çalışsa da, qaldıra bilmir. Baş Qaraəhməd məsləhət görür ki, əziyyət çəkməsin, onsuz da onu qaldıra bilməyəcək. Çünki Baş günahkardır, pis əməllərin sahibidir.

Baş deyir: “Qaraəhməd çaşdınmı?

Qaldıraçaq zəif   bir başmı?

Bir deyil, min Qaraəhməd gəlsə də,

Hətta Zeykin ilə Medvedov    

Onlara nəsib olmaz heç qımıldatmaq

Faydasız hərəkət etməyə çalışmaq....

              

Çəkməyin boşuna zəhmət, olmaz əsla,

Çünki min batmandır təəsüf bu başda.

Bu beyində  cəhalət on vaqondur,

Məncə, davası min vaqondur.

Bazar  əhli Qaraəhmədə xeyir-dua verərək onu yola salır. Kəsikbaş da Qaraəhmədə ona kömək etdiyi üçün təşəkkür edir. Kəsikbaş sadə, avam xalqın psixologiyasına yaxşı bələddir. Onları əldə saxlamaq üçün  dindən vasitə kimi istifadə edərək “oxuyunuz , ey bazarçılar, indi “Fatihə” açılsın Qaraəhmədin yolu” deyərək, xalqa müraciət edir. Sadə xalq da bir ağızdan “ey Tanrım, Qaraəhmədə yardım et, bu yolda ona güc ver, qüvvət ver, deyərək, pəhləvanı yola salırlar. Hər iki “qəhrəman” günlərlə yol gedəndən sonra, nəhayət, Divin yaşadığı məkana yetışırlər. Bu məkan Kaban Gölü deyılən bir yerdir. Bu gölün dibində bir quyu var. Div Kəsikbaşın arvadını və var-dövlətini oraya aparmış, heç kəs qorxudan o gölə yaxınlaşa bilmir.Vaxtı ilə rus qoşunları Kazanı top atəşınə tutanda “o zaman xanlar, vəzirlər qaçdılar, bütün mallarını bu gölə saçdılar. “Sadə tatar xalqı isə “saçdılar, altun, gümüşün hamısını, dedilər: malımız kimsəyə qalmasın”. Tatar xalqı öz var-dövlətlərini rus ordusundan qorumağın yolunu bunda gördülər. Lakin onlardan da tamahkar və acgöz olan din xadimləri tez bir zamanda gölün quruyacağına ümid bağlayaraq, orada  mədrəsələr  tikdirməyə başladılar. Gündən-günə Gölün kənarında bu mədrəsələrin  sayı artmaqda idi.

Bütün sərvətləri toplayacaqlarmış

Heç zəhmətsiz zəngin olacaqlarmış.

Bir-birinin ardınca illər keçməkdədir,

Yol boyunun talibləri gözləməkdədir.

    Qaraəhməd göldəki quyuya enərək çox uzun bir yol gedir. Bu yolda  qəhrəman çoxlu çətinliklərlə qarşılaşır. Öz qəhrəmanını quyuya salan şair oxucuya bəzi mətləblərdən xəbər verir. Bu yolun çox uzun olduğunun  göstərməklə, şair azadlığa aparan yolun heç də yaxında olmadığını deyir. Çoxlu çətinliklərlə rastlaşan qəhrəman, nəhayət, ayağı torpağa  dəyir. O  artıq öz torpağına sahibdir, orada ayaqlarını ürəklə yerə basa bilər. Qəhrəman qarşısında bir qapı görür və  qapının üzərində  bu sözlər yazılıb. “Burda sakindir,Burji firkasının  caniləri, Qaynaniyə məzhəbinə sahibdir özləri. “Şair hakimiyyətdə  olan rus burjuaziyasının numayəndələrinin tatar xalqının “yeraltı  dünyasında” da hökm sürmələri haqqında oxucuya məlumat verdiyini, hətta onların hər birinin ayrı-ayrı məzhəb və təriqətlərlə  bağlı olduğunun belə göstərməkdən çəkinməmişdir. Divin yeraltı dünyasında  yüzlərlə müsəlman qolu bağlı zəncirdədir. Q.Tukay əsrin əvvəllərində çarizmin müsəlman xalqları arasında apardığıi “parçala hökm sür” siyasətinin tüğyan etdiyi bir zamanda təbii ki, öz fikirlərini açıq-aydın deyə bilməzdi. Şair Divin simasında  böyük rus imperiyasını nəzərdə tutmuş, qolları bağlı  müsəlmanlar isə  bu  hakimiyyətin qurbanı olan xalqlardır. Nə qədər ki, türk xalqları bu imperiyanın  caynağı altındadır, o xalqlar “qaranlıq quyu”nun dibindədirlər. Quyuya Qaraəhmədin enməsi bir ümid çırağı yandırır. Poemadakı Qaraəhməd obrazı əzilən xalqların qəhməmanlıq obrazıdır.

Qəhrəmanı gördükləri zaman

Fəryad etdilər hamısı bir ağızdan

Mərhəmət et, Qaraəhməd, bizə sən,

Bizi qurtar, əz divi,əz sən.

Qaraəhməd Divin görkəminin çox qəribə olduğunu təsvir  etdikdən sonar “barmaqları bənzər insan gövdəsinə, əmmiş o, ası  çoxların qanını” deməsində dövrün hadisələrinə şairin münasibətini  görürük.

Samanbazarında insanlar narahatdır. Qaraəhmədin getdiyi bir  aydır, ondan heç bir xəbər yoxdur. Birdən göy üzü guruldayır,ildırım çaxir, bazar əhli  tatar xalqına bir bəlanın üz verəcəyindən bərk narahatdır. Müəllif bu göy gurultusunu, ildırım çaxmasını göstərməklə, baş verəcək hadisələri – inqilabları nəzərdə tutmuş, Qaraəhmədin arxasınca məzlum-məzlum yerdə sürünərək gələn Divin obrazı isə xalqlar arasında  çaxnaşma salan rus burjaziyasının obrazıdır. Artıq  xalq oyanıb, Divin başı ayaqlar altındadır.

Şair Kəsikbaşın arvadının sımasında  məcburu, zorla, sevmədən, bilmədən, kölə kimi satılıb-alınan müsəlman qadınlarının  obrazını yaratmışdır. Qaraəhməd tərəfindən azad edilən bu qadın öz  vətənində yeni bir bəlayə – bir “yalançı din xadiminin sevgisinə” düçar olur. Şair təkcə “divi” deyil,  tatar xalqı arasında ondanda  qorxunc olan yerli hakimlərin, din xadimlərinin olduğunu oxucuya ğöstərmişdir.

Poemanın maraqlı hissələrindən biri də əfsunçu  Şeyxin  gəlib Kəsikbaşı əvvəlki vəziyyətənə qaytarmasıdır. O, baş”dəliqanlı olmuş yenə, əli, ayağı, vücüdu” yenidən yerınə  qayıtmışdır. Oxunan əfsunla Q.Tukay göstərir ki,  günlərin birində möcüzə baş verəcək, tatar xalqı oyanaraq öz hüquqları, torpağı uğrunda mübarızə aparacaq. Qaraəhməd kimi qəhrəmanlar da Divin başını əzərək, öz  torpaqlarında azad yaşayacaqlar.

Q.Tukay poemanın sonunda “Divin buxarlanaraq yox olduğunu, başqa bir tərəfə uçduğunu” göstərir. Deməli, Div artıq görür ki, tatar xalqı oyanıb, onu buxovda, əsarətdə saxlamaq  mümkün deyil, o, hökmranlıq etmək üçün başqa bir  səmtə üz tutur. Müəllif sonda oxucuya Kəsikbaşın  sonrakı taleyi haqqında xəbər verməyi də unutmur. Onun hələ də tacir kimi yaşadığını, din yolunda “əzablar  çəkdiyini” söyləyir.

Poemanı oxuyanda ilk baxışda adama belə gəlir ki, bu əsərin “Kəsikbaş” əfsanəsi ilə heç bir əlaqəsı yoxdur. Lakin  əsərin dərinliklərinə varanda Q.Tukayın da  qəhrəmanının  faciəsi öz xalqı yolunda başını qoltuğuna götürərək, savaş edən  qəhrəmanın faciəsi ilə eynidir. Hər iki qəhrəman xalq  yolunda mübarızə aparır, şəhid olur. İnsanlar onu daima öz aralarında  görürlər, xalq Kəsikbaşın dar gündə onlara yardıçı olacağına inanır. Tatar şairi Q.Tukay da “Kəsikbaş” əfsanəni öz poemasına mövzu  seçərək gözəl bir satirik  əsər yarada bilmişdir

Poema əruz vəzninin rəməl bəhrində “faülatün, faülatün, faülat” təfiləsində yazılıb. Şair əsərin mövzusunu hansı mənbədən götürməsi haqqında yazır:

“Fars kitablarından alınan örnək, nəzmi bu səbəbdən olmadı pək” deməklə, poemada olan vəzn – müshəf və imalə xətalarını nəzərdə tutur. Bu əfsanənin xristian mənbələrində də olması haqqında Mustafa Ergünşah yazır:”Kəsikbaş motivi türk folkloru yanında xristian  folklorunda da rastlanmaqdadır. Türklər  XI əsrdə Anadoluya gələndə xristian əfsanələrində  də Kəsikbaş motivi ilə qarşılaşmışlar”. (10)

P.S. Tatar şairi Q.Tukayın “Samanbazarı, yaxud Yeni Kəsikbaş” poeması Azərbaycan dilinə ilk dəfə tərcümə olunur. Rus dilinə bu əsər müxtəlif   illərdə, müxtəlif  sənətkarlar tərəfindən tərcümə olunmasına  baxmayaraq, orijinaldan  çox fərqlidir. Azərbaycan  dilinə tərcümə olunmuş bu poema Q.Tukayın anadan olmasının 125 illinə bir töhfədir. Dilimizə tərcümə olunan poema türk dilinə edilmiş tərcüməyə əsaslanıb. Bu tərcümə zamanı  poemanın tatar dilindəki orijinalı, türk və rus dilinə edilmiş sətri tərcümələr əsas götürülüb. Hər bir beyt  həm tatar, həm türk, həm də rus dilinə edilmiş  tərcümələrlə  müqayisə olunaraq, sətri tərcümə edilib. Poemanın tərcüməsində  əsas istəyimin  biri də  ali məktəb tələbələrinə kömək məqsədi daşıyıb. Ali məktəblərdə tədris olunan” Türk Xalqları Ədəbiyyatı” üzrə tədris materiallarının az olması, bu sahədə tələbələrin çətinliklərlə qarşılaşması, məni bu poemanı Azərbaycan dilinə tərcümə etməyə vadar etdi.

Ə D Ə B İ Y Y A T

1.     Ə.Mirəhmədov. Azərbaycan SSR EA. Xəbərlər 1954. № 5.

2.     F.Köprülü. Abdulla Tukay. Türk Yurdu. 1986, s.497. tam. 515.

3.     Y.Kalafat. Sürt Yörəsində yatırlar etrafında şekillenmış xalq inancları ve  kesikbaş motive. Uluslararası Sürt sempozyumu. Sürt 2006

4.     Mustafa Ergunşah. Kirdeçi Ali Kesikbaş dastanı. Kultur Başqanlığı Yayınları. Ankara 2002.

5.     Mahfuz Zaric. KirdeciAli” Kesikbaş” dastanının metn merkezli temel halk bilimi kuramları acısından incelenmesı. İsnanbul, 2002. 

6.     Mehmet Zeki Pakalin.Osmanlı Tarixi  Deyimleri ve Terimleri sözlüyü.IIc. M.E.B. Yayınları. İstanbul, 2004.

7.     http//www.biztürkkmeniz.com/tr/index/asp?page=article&id=14317

8.     A.Tukay. Seçilmiş əsərləri. Şeirlər və məqalələr. Ankara 2006

9.      P.Xəlilov. SSRİ  Xalqları  Ədəbiyyatı. Bakı, səh.276.

10.                        Mustafa Ergünşah. A.g. ə.

                 Гумматова Хураман Бахман кыzı

Поэма Г.Тукая «Сенной базар, или новый Кисекбаш» на азербайджанском языке

  Поэма Г.Тукая «Сенной базар, или новый Кисекбаш» впервые переводился на азербайджанский язык. Этот перевод – дань памяти великому поэту – приурочен к его 125 годовщине. В предисловии перевода поэмы нами выражено отношение к преданиям о Кисекбаше, распространенным среди тюркских народов, выявлена цель поэта, использовавшего легендарный сюжет в сатирической интерпретации. На первый план выдвинута политика царизма, осуществляемая им в начале ХХ века по отношению к тюркским народам.

Hummatova Khuraman Bahman kizi

SUMMARY

Q.Tukhayeis “Grass bazaar or new Kesikbash” poem in the Azerbaijan language

A Tatar’s writer Q.Tukhayeis “Kesikbash” poem is translated into the Azerbaijan language first time. The very translation is dedicated to  the 125^th anniversary of the writer. There’s opinion on the legends of Kasikbash among the Turkish people in the introduction of the poem. The aim of the writer is reveoled which is written in the context of religion. The policy of the charizm which is held in the early century is taken into consideration at first.